Қожаберген жырау, Толыбайұлы Ходжаберген . Ақын, музыкант, батыр, жырау-әңгімеші, қолбасшы, мемлекет қайраткері.
Қазіргі Солтүстік Қазақстан облысы Жамбыл ауданы Благовещенка ауылының жанындағы Гүлтөбе (цветущий холм) деген жерде дүниеге келген. Оның әкесі Толыбай сыншы Дәуленұлы (1603-0680) кезінде бүкіл Орта жүз әскерлерін басқарған атақты батыр болған. Қожабергенді жас кезінен бастап атақты Жалаңтөс батыр тәрбиелеп келеді. Қожаберген Бұхара, Самарқан және Үргеніш рухани медреселерінде оқып, араб, парсы тілдерінен, ислам дінінен, сондай-ақ шығыс әдебиетінен жақсы білім алған.
Поэзиялық қызметін 13 жасынан бастап, 17 жасында ақындық формада аңыздар жазды, «Ата тек»поэмасын жазды. Қожабергенге шығыс тілдерін білуі оның кейінгі қызметінде де пайдалы болған: сол кезде билікте тұрған Тәуке ханның жақындары жас жігіттің дарынын байқап, оған Тәуке ханмен бес жыл айналысқан дипломатиялық жұмысты тапсырады. Қожаберген сыртқы жаулармен шайқасқа қатысып, өзін қабілетті қолбасшы ретінде көрсетті. Сондықтан 1688 жылдың маусым айында Түркістан қаласының маңында Тәуке хан бастаған қазақ руларының басшылары 25 жастағы Қожабергенді ханның барлық әскерлерінің Бас қолбасшысы етіп сайлады. Қожаберген батырдың ерліктері туралы дастандар (поэмалар), өлеңдер жазылды.
Қожабергеннің сіңірген еңбегінің ішінде Тәуке ханның «Жеті жарғы»заңдар жинағын әзірлеуге қатысқаны ерекше орын алады. Белгілі болғандай, осы заңдар жинағын жасауға Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би және т.б. атақты қазақ билері қатысты. Қожабергеннің қаламына » Жеті жарғы «Тарихи поэмасы тиесілі, онда ол қазақ халқының қоғамдық, әлеуметтік жағдайын сипаттаған. 1723 жылдың көктемінде Хунтайджи Цэван Рабдан көптеген әскерлердің бастауымен қазақтарға шабуыл жасады. Олар мал, мүлік, қарттар мен балаларды тастап қашуға мәжбүр болды. Көптеген адамдар джунагарлармен шайқалды, көптеген өзендер арқылы өтетін өткелдер мен өткелдерде қайтыс болды. Қазақстан мен Орта Азия халықтары үшін бұл қорқынышты уақыт «Ұлы апат жылдары» – » Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама!».
Қожаберген жырау өзінің » Елім-ай!»(«Менің Отаным!»), ол өз отандастарының сезімдері мен ұмтылыстарын, Отанға деген терең сүйіспеншілігін білдіреді. Ұзақ уақыт бойы ән халық болып саналды, автор туралы айтылмады. «Елім-ай!»- Қожабергеннің ең маңызды және атақты шығармасы. Шығармалардың көпшілігін нақты тарихи оқиғалар негізінде жыраулар жазған. Қожабергеннің бізге жеткен құнды туындыларының бірі-1720 жылы жазылған «Бабалар тілі» дастан. Ол жастарды ата-бабаларының тілін құрметтеуге, оны қоқыстамай, таза ұстауға шақырады. Ақынның бұл үндеулері мен тілектері бүгінгі күні де өзекті.
Қожаберген жырау жүзжылдықта 1763 жылы қазан айында өзінің туған жері Гүлтөбе ауылында дүниеден өтеді. Оның есімі халыққа дұрыс оралады. Ғалымдар мен жұртшылық оған назар аударды. Қожаберген жыраудың азаматтық ерлігі мен шығармашылығын бағалауға бірегей мүмкіндік береді. Ал 2003 жылы Петропавлда «Қожаберген жырау» кітабы жарық көрді.